In 1935 startte de aanleg van de Noordoostpolder in het IJsselmeer, volgens het ontwerp van Dr.Ir. Cornelis Lely. Na drooglegging in 1940 werd de vruchtbare grond van de polder benut, met innovatieve landbouwtechnieken zoals het zaaien van zeeasteren riet om het onkruid te beheersen en de bodem te laten verdrogen.
De inpolderingsarbeiders werden gehuisvest in kampen, waaronder het barakkenkamp bij Espel. In 1956 begon de bouw van het dorp Espel, met de Bredehof en Keggehof als pionieren de straten. Boerengezinnen en hun medewerkers vestigden zich aan de buitenwegen, met de meeste agrarische bedrijven die in 1955 en 1956 werden opgezet.
Het dorp trok jonge gezinnen uit het hele land aan, wat leidde tot de oprichting van scholen en het ontstaan van een hechte gemeenschap. Ondanks gedeelde uitdagingen, zoals het inrichten van huis en tuin in een kaal landschap met beperkte voorzieningen, bloeide Espel snel op.
Na 1956 ontstonden winkels zoals de kruidenier Van der Lee en kapper Kragt, die vooruitstrevend was door zich te specialiseren als dameskapper. Ondernemers als de familie Seesing, Mulder de fietsenmaker met een eigen taxibedrijf en benzinepomp, en de familie Jansen met café de Ducdalf, droegen bij aan de lokale economie.
In de loop der jaren volgden veranderingen en overnames, zoals bij de families Seesing en Van der Lee. Familie Maas opende een rijwielhandel annex dorpssupermarkt. Drie scholen, waaronder een openbare, een rooms-katholieke en een christelijke, werden gebouwd, evenals een kleuterschool en de katholieke kerk in 1960.
De kerkgemeenschappen Una Sancta, Nederlands Hervormde, en Gereformeerde bundelden zich in één gebouw in 1962, na een unieke overeenkomst tussen dominees van verschillende stromingen.
In het kamp kwamen vrouwen wekelijks samen, later verdeeld in vier verenigingen die avonden organiseerden. Sportvelden, waaronder voetbalvelden, een ijsbaan, tennisbanen en een Jeu de Boule baan, werden aangelegd ten zuiden van het dorp.
Gymnastiekzaal Una Sancta voldeed niet meer aan de normen, waarna een nieuwe sportzaal tegenover Basisschool De Ark werd gebouwd. In 1975 ontstond deze oecumenische school na een fusie van de rooms-katholieke en christelijke lagere scholen.
De voetbalvereniging, ijsclub, tennisvereniging en touwtrek vereniging floreerden. Piet en Hennie de Raat zorgden voor een bloeiend verenigingsleven in café restaurant De Ducdalf, met toneelverenigingen, kaartclubs, een carnavalsvereniging, Rik avonden, en een mannensoos op donderdagavond.
Initiatieven zoals een volkstuin vereniging en een bowlingcentrum, mede opgezet door Piet de Raat en Cees Huijbrechts van Dorpsbelang Espel, gaven het dorp extra dynamiek. De bowlingvereniging Espelo, voortgekomen uit deze initiatieven, organiseert nog steeds diverse evenementen en competities.
Espel, met zijn rijke geschiedenis en diverse gemeenschapsleven, blijft gedijen als een bruisende en hechte gemeenschap.
